نگاهي متفاوت به تاثيرات نور در دكوراسيون

طراحي دکوراسيون داخلي- طلوع خورشيد با پراكنده شدن اشعه هايي همراه است كه مجموع آنها نور ناميده مي شود. نور از جمله مهم ترين مواهب الهي است كه در زندگي بشر از ارزش بسزايي برخوردار است. در واقع هيچ عنصري در دنيا بدون وجود نور هويت ديداري ندارد. نور واسطه اي ميان چشمان بيننده و محيط اطراف اوست يعني در صورتي كه نوري به چشم ما نرسد تصويري در شبكيه تشكيل نشده و در نتيجه حس بينايي معنا و مفهوم كاربردي نخواهد داشت. ارزش واقعي نور هنگام تاريكي نمايان مي شود. اين تاريكي يا حاصل از غروب خورشيد و تابش آن بر عرصه ديگري از گيتي است و يا در نتيجه خاموش كردن كليدي از يك نورپرداز و يا سيستم نورپردازي است.
لازم به ذكر است در يك تقسيم بندي كلي نور خورشيد را نور طبيعي و نور حاصل از نورپردازي هاي ديگر را نور مصنوعي مي ناميم.
در نورپردازي طبيعي تنها يك وسيله نورزا وجود دارد كه آن هم خورشيد است و نور طبيعي در واقع همان نور خورشيد است كه گذشته از ايجاد روشنايي در زمين، مزاياي بسيار ديگري نيز دارد. زندگي همه موجودات و ابسته به اين منبع پرانرژي است و همه هستي از نور خورشيد هويت مي گيرند. تحقيقات دانشمندان نشان داده است كه شش درصد از مردمي كه در مناطق شمالي اين كره خاكي زندگي مي كنند و از نور خورشيد به ميزان كافي و طولاني مدت بهره مند نيستند، از ناراحتي هاي روحي شبيه به افسردگي رنج مي برند. دانشمندان ثابت كرده اند تغييرات تابش نور كه در نتيجه تغييرات فصلي به وجود مي آيند نيز بر روحيه افراد تاثير مي گذارند. آنها بر اين عقيده اند كه قرار گرفتن در معرض نور خورشيد از توليد هورمون ملاتونين (melatonin) در خون جلوگيري به عمل مي آورد و به همين جهت است كه افرادي كه به سندرم افسردگي فصلي يا همان (Seasonal Affective Disorder)مبتلا هستند، در فصول سرد ميزان قابل توجهي از سطح هورمون ملاتونين خون شان كه رابطه مستقيمي با وضعيت روحي و ايجاد اضطراب در آنها دارد بالا مي رود. لذا براي درمان آن، بيماران را در معرض نورهاي شديد مصنوعي و تقريباً ?? برابر بيشتر از آنچه به طور معمول در مجاورت آن قرار مي گيرند مواجه مي سازند.
از ديگر مزاياي بسيار مهم نور خورشيد، كاربرد آن در صنعت و نقش آن در صرفه جويي انرژي هاي پايان پذير است.
ساخت چراغ ها و اتومبيل هاي خورشيدي از جمله آنها است. در اين قبيل لوازم انرژي حاصل از نور خورشيد سبب شارژ باتري هاي مخصوص شده و سپس به انرژي هاي ديگر تبديل مي شود كه اين انرژي تبديل شده در چراغ هاي خورشيدي به صورت نور نمايان مي شود يعني اين چراغ ها در تمام طول روز انرژي خورشيد را جذب كرده و به محض غروب آفتاب، آن را در قالب نوري مصنوعي بر فضا پراكنده مي سازند. فارغ از اين تبديل ها و همچنين مزاياي اشاره شده از اين منبع بي بديل نوري (خورشيد)، موضوع مهم ديگر نياز به وجود منابع نورزاي ديگري است كه به هنگام تاريك شدن هوا و پايان اين نور پرارزش طبيعي، نوري را از خود ساطع مي سازند كه آن را نور مصنوعي مي نامند. البته در هنگام روز نيز برخي از فضاها داراي شرايطي هستند كه با وجود تابش نور خورشيد به نورپرداز ديگري به عنوان تنها منبع نورزا يا نورپرداز مكمل نيازمندند.

نور مصنوعي به زبان ساده نوري است كه از خورشيد تابيده نشده و منابع ديگري عامل پديد آمدن آن هستند. اغلب اين منابع صرف نظر از آتش و منابع محدودي كه انرژي خود را از گاز، نفت و يا مانند اينها تامين مي كنند، داراي سيستمي الكتريكي هستند. حال از انواع نورها در يك تعريف كلي كه بگذريم به ارزش واقعي نور زماني پي خواهيم برد كه تاثيرات ناشي از آن را بشناسيم.

در همين راستا به بررسي مهم ترين آنها در ذيل مي پردازيم:
?- تاثيرات ناشي از نور بر جسم انسان: با وجود نوري مناسب و كافي چشمان ما نه تنها آسيب نمي بينند بلكه هنگام ديدن عناصر اطراف خود و انجام كار و فعاليت با مشكلي مواجه نخواهند شد. ديگر اهميت نورپردازي صحيح براي جسم ما بازدارندگي آن در مقابل برخي از حوادث فيزيكي است. به اين معنا كه با وجود نور كافي در يك محيط از بسياري از اتفاقات مانند برخورد با موانع، افتادن ها و آسيب ديدگي هاي جسمي ديگر مانند آن جلوگيري به عمل مي آيد.
اين موضوع در نقاطي از خانه كه داراي سطومي غير هم سطح در كف محيط هستند، از اهميت زيادي برخوردار است.
نورپردازي صحيح و كافي براي ديدن اين پستي و بلندي ها از امكان بروز خطر افتادن و برخورد با لوازم و اشياي خانه جلوگيري مي كند.

?- تاثيرات ناشي از نور بر روح و روان انسان: همان طور كه در پيش به نمونه اي اشاره شد، نور تاثير مستقيمي بر روح و روان انسان دارد. در واقع مي توان گفت نور غذاي روح انسان است. محققان عقيده دارند همان طور كه به تغذيه سالم براي جسممان مي انديشيم بايد نور كافي و مناسبي را هم براي روحمان فراهم كنيم.
به اين ترتيب مانعي براي بسياري از تاثيرات ناخوشايند بر روح و روانمان ايجاد خواهيم كرد. جالب تر آنكه اين تاثير تنها به ميزان نور بستگي ندارد بلكه نوع نور محيط نيز از جمله مواردي است كه مي بايست مورد توجه قرار گيرد. به عنوان مثال نورهاي سفيد و آبي هر چند به ميزان كافي در محيط پراكنده شوند ولي حس نااميدي و افسردگي را در شخص القا مي كنند. در واقع شما با نورپردازي يك محيط مي توانيد عامل ايجاد حس هاي گوناگوني همچون آرامش، شعف، شادي، افسردگي، ترس، اضطراب، عصبانيت و احساسات ديگري مانند اينها باشيد. از اين روي است كه انسان در يك مكان با نوعي نورپردازي احساس شادماني مي كند و در همان محيط با گونه اي ديگر از نورپردازي غمگين و محزون مي شود. البته بايد خاطرنشان كرد كه القاي اغلب اين احساسات حاصل همكاري رنگ و نور به صورت توام است. در نتيجه براي داشتن حسي مطلوب، كافي است منبع و نوري مناسب انتخاب كنيد.

?- تاثيرات ناشي از نور بر ساختار اشيا: نور ابزاري كارآمد است كه به وسيله آن به بسياري از اهداف مورد نظرمان مي توانيم دست يابيم. به اين صورت كه با يك و يا تركيبي از چند نوع نورپردازي مصنوعي هدفمند مي توان قسمت هايي از يك شي ء را برجسته و ديگر نقاط آن را فرو رفته جلوه داد.
با اين هدف از اين گونه نورپردازي در به نمايش گذاردن اشياي تزئيني و صنايع دستي زينتي مانند مجسمه ها و ظروف و لوازمي مانند اينها مي توان استفاده كرد. البته لازم به ذكر است تمام اين تغييرات تنها حقه هاي بصري است ولي تاثير آن به حدي است كه گويي جسم، تغيير ساختاري داده است.

?- تاثيرات ناشي از نور در معماري داخلي يك فضا: همان طور كه نور در تغيير ساختار ظاهري اشيا به لحاظ ديداري موثر است در تغيير شرايط ظاهري يك محيط و ويژگي هاي معماري آن نيز مي تواند نقش بسزايي داشته باشد كه به پاره اي از آنها در ذيل اشاره مي كنيم:
الف تغيير وسعت محيط: شما مي توانيد به وسيله نور، فضايي را وسيع تر و يا كوچك تر نمايش دهيد. براي اين منظور كافي است نورپردازي ها را بر روي ديوارها و كنج هاي محيط انجام دهيد. به اين ترتيب اطراف محيط روشن تر از مركز شده و بزرگتر جلوه مي كند. حال آنكه به عنوان مثال اگر در نورپردازي يك اتاق نشيمن تنها به منبع نورزايي براي روشن كردن منطقه اي كوچك در محدوده مبلمان بسنده كنيم، دامنه ديد افراد محدود شده و در نتيجه فضا حتي كوچكتر از آنچه هست به نظر مي آيد.
ب تغيير مسير ديد: گاهي ممكن است براي پنهان ساختن مشكلي ساختاري در يك محيط و يا هر هدف ديگر دكوراسيوني تصميم بگيريم قسمتي از فضا در همان وهله اول ورود مورد توجه فرد بيننده قرار نگيرد. براي اين منظور دو ابزار مهم وجود دارد: ? كاربرد نور ? كاربرد رنگ كه اگرچه در ميان اين دو ابزار، كاربرد رنگ پايدارتر است ولي ممكن است با توجه به هدف مورد نظر عدم جلب توجه و تغيير مسير ديداري مقطعي باشد و تنها مدتي اين شرايط در محيط ايجاد شود لذا با نورپردازي هدف مورد نظر بقيه قسمت ها را از ديده پنهان مي سازيم.

ج تاثير نور بر رنگ محيط: نور يكي از عوامل تغيير دهنده و اساساً هويت دهنده رنگ است. يك رنگ در معرض نورهاي رنگي مختلف جلوه هاي گوناگوني را دارد. اين موضوع حتي در مورد شدت هاي متفاوت از يك نور نيز صدق مي كند. به همين منظور انتخاب رنگ اشيا و سطوح محيط در يك پروژه طراحي دكوراسيوني خوب مي بايست همزمان با در نظر گرفتن نور انتخابي و زواياي تابش آن صورت گيرد.
در ضمن يادآوري اين اصل كلي خالي از لطف نيست كه رنگ هاي روشن نور را منعكس و رنگ هاي تيره آن را جذب مي كنند. البته لازم به ذكر است ميزان جذب و انعكاس هر يك از آنها رابطه مستقيمي با رنگ و حتي بافت سطح نيز دارد به عنوان مثال اگرچه رنگ سفيد بهترين منعكس كننده نور است ولي ميزان انعكاس آن توسط پارچه هاي بافت دار سفيد در مقايسه با سراميك هاي صيقلي به همان رنگ، تفاوت بسياري دارد. گاهي براي دستيابي به هدفي مشخص در مقابل نورپردازها فيلترهاي رنگي قرار مي دهند.

به اين ترتيب نورها به صورت رنگي ساطع مي شوند. در نتيجه تاثيرات آنها بر روي سطوح و لوازم مختلف با هم متفاوت خواهد بود به عنوان مثال تابش نور قرمز بر روي سطوح و اشيايي به رنگ هاي مختلف، از هر يك رنگي خاص را به نمايش مي گذارد. از اين خصوصيت نورپردازي در معماري داخلي فضاها و همچنين صحنه آرايي ها در فيلم ها و تئاترها بسيار استفاده مي شود. البته با توجه به تنوع نورپردازها نور در حالت معمولي و بدون رنگ نيز، در صحنه هاي فيلم و تئاتر كاربردهاي مختلفي دارد. به عنوان مثال با استفاده از هنر نورپردازي مي توان قسمتي از صحنه را دورتر و بخشي را نزديكتر به تماشاگر نمايش داد.
د نور عامل تفكيك كننده فضا: به عوامل دكوراسيوني كاربردي تفكيك كننده فضا نور را نيز بايد افزود. البته اين جداسازي به لحاظ ظاهري بوده و تركيب ساختاري واقعي براي منفك كردن فضاها از هم وجود ندارد ولي انتخاب يك تركيب نورپردازي مناسب يك فضاي بزرگ را مي توان به فضاهاي كوچك تر آن هم با كارايي هاي مختلف تقسيم كرد. به عنوان مثال در يك سالن بزرگ يك خانه با انتخاب نورپرداز هاي مصنوعي مختلفي كه هر كدام جهت انجام كاري خاص نوري مناسب را از خود ساطع مي كنند، شما مي توانيد اتفاق نشيمني راحت، فضاي غذاخوري مناسب و محيطي دلپذير براي پذيرايي از مهمانان داشته باشيد. البته وجود لوازم دكوراسيوني و كاربردي براي تكميل اين پروژه نوري جايگاه ويژه خود را دارا است.

نكته قابل توجه اينكه موارد ياد شده در فوق تنها بخشي از كاربردهاي هدفمند نور در معماري داخلي هستند و مهم تر آنكه با توجه به تنوع موجود در نورپردازي هاي مصنوعي، اغلب مانورهاي نوري و تاثيرات ناشي از آنها توسط نورهاي مصنوعي انجام پذير است. حال آنكه ورود و نوع تابش نور طبيعي خورشيد چندان قابل كنترل نبوده و بيشتر به ويژگي گذرگاه هاي آن يعني همان پنجره ها در ساختمان بستگي دارد.

?- تاثيرات حاصل از نور بر گياهان: نور يكي از مهم ترين عوامل رشد گياهان است. اگرچه همواره منظور از اين نور، همان نور طبيعي خورشيد است ولي با توجه به نوع گياه و نياز نوري آن در برخي موارد مي توان با انتخاب صحيح و مناسب از يك و يا تركيبي از چند نوع نور مصنوعي به عنوان جايگزيني مناسب براي رشد گياهان استفاده كرد.

الهام اسمعيلي
گردآوري و تنظيم:گروه فرهنگ و هنر پرشين پرشيا